MGA PATARA TARA ASIN PAGIRUMDUM (ANTES MAG DIKLOM)

REMINDERS BEFORE DARK

 

 

Para sa mas klaradong usipon, ngunian ang sakong gagamiton iyo an manlain lain na dialekto sa lenguaheng Bikolnon, kaiba na an klasikong Bikol-Legazpi.  Sayang lang ngani ta dai ko hustong mai muestra an mga punto o aksento kan iba ibang distrito. 

 

For a clearer story, I amusing the different dialects  of the Bicol language, including the classic Bicol-Legazpi. It's unfortunate that I cannot express herein the accents as it is spoken.

 

Napa agi ako sa pahina kan sakong amiga sa FB kung sain nabasa ko an manlain-lain na kumento na kun iisipon daing kahulugan, baseho kun baga, saka klaro na hali man sana kung sain sain na dai ngani nabiripika, o napag isip isipan kun ikumpara sa ibang naka surat.

 

I have once browsed on a friend's FB page where I've read many comments that are basically devoid of sense, empty, and clear that they proceed from unverified sources, or was given serious thoughts compared with other articles.

 

Yaon an pirmi na sanang apod na mahabon, aki kan diktador, di nag babayad kan buwis, lalo na an apodon an sakong amiga sa FB na "traydor ta bakong kapwa Bikolana ang iboboto". Saro pang ugali an dapat halion - an maka sadiri.  Dapat isipon ta na kita ma boto como sarong nasyon, bako bilang sarong rehiyon administratibo. Suportahan ta an nababagay.

 

There's always these name calling of "a thief, son of a dictator, tax evader", more so that my friend was called a "traitor for voting a non-Bicolano". Another character that has to be changed is parochial selfishness. We should always consider that we will be voting as one nation, not asa a mere administrative region. Let us support the most fitted. 

 

Bako man makadagit ang mga kumento, ta sa ibang parte makahirak an mga nag kumento sa aspeto na sinda kulang sa impormasyong tama, kun sisay an inot na nadangog iyo na ito an tutubudan. Sabi ngani digdi sa Bikol, "sibot na naistoryahan".

 

The comments isn't actually annoying as on the other hand they're hapless for wanting access to the right information, that whoever is first heard is to be believed.  As it is said here in Bicol, "excited because just because of a story."

 

Mala ngani saro sa sakong amigo naging biktima man kan kulang na impormasyon kun sisay o kung ano. Por que kaapilyedo man sana nabilog na sa isip na iyo na ito an suspetsado sa pang gadan na sagkod ngani ngunian dai man napa totoohan.

 

Narumduman ko an sarong pabula o estorya manungod sa talapang na naka istar sa laog ki hararom na bobon. Sa aro aldaw niyang pagka buhay an nahihiling sana niya iyo an pabilog na ngimot kan bobong. Limitado an saiyang nahihiling kaya huna niya arog sana kaito an mundo. May langit na asul, minsan may panganuron, o minsan may gamgam na na tugdon sa gilid kan bubon.

 

Sarong aldaw nailuwas sa saiyang istaran an talapang, kun sain nahiling niya an mahiwas asin magayon na kapalibutan.

 

Dapat arog man kita kaini, na dai natatakot mag usyoso kun ano pa an yaon, mag usisa kun nata, mag hapot, mag analizar kun arin an mas marahay.

 

Kaya seguro an lugar na iyan saro sa pinaka mayaman na banwa pero pinaka pobre. May mga nag  tatao man kuta nin boses pero dai sinuportuhan.  Sa isip kan kadaklan tama na gayod na igwa kan kung ano ano donasyon, dai na bale na an rekursos naturales nadanyaran, o dai man nakinabang an mga residente. Bako?

 

 

Kun sisay an iboboto mo daing makaka bago kaiyan. Pero seguraduhon ta sana na tama an satuyang desisyon. Bako hali sa dikta, bako dahil uso, bako dahil sa mg naglalakop na bareta na sala.  

 

Sabi ngani kan sarong padi, sige lang kun mag balyo ka ki pag tubod o relihiyon basta ini hali sa saimong kunsensya, hali sa matanos asin hararom na pag hurop hurop na tama an saimong desisyon.  Bako dahil sa pig tugaan ka ki trabaho, bako sa may gusto kang pakasalan sa ibong na pag tubod.

 

Sabi man kan sarong padi sa sarong banwa sa Cebu, kun ang pag putik sa saimong huna huna makakadara saimo harani kay Kristo, sigiha.  Kun an pag habon sa isip mo makakarani saimo kay Kristo, padagosa.

 

An mga bareta igwa nin putik, igwa nin totoo, asin igwa man na totoo pero pinapahiling sa tagilid na perspektibo para may mapaburan. Dapat hilingon kun sisay an nagtatao ni kumento na satuyang tutubudan. Experto  ba siya o daing may pigpapaburan na sobra sa tama? Lalo na may mga tawong tubodunon sa mga artista. Artista man sana an mga iyan na bako gabos na tinaram dapat tubudan.

 

An sarong para sira kun may gustong maaraman manungod sa pag sira, dapat sa may experiensya o kakayahang teknikal sa pag sira mag hapot, bako sa panadero.

 

Mag hapot sa mga gurang an pinaka marahay ta naagihan ninda an mga panahong pinag uurulayan sa ngunian. An may ekperyensiya minsan mas tatao sa may adal, lalo na kun dai man ki tultol na pag adal.

 

Nata ta nasabi ko na kulang sa impormasyon?  Sabi kan saro, mga proyekto daw ni Ferdinand Marcos puro utang na umabot ki trillion pesos. Billiones man po sana kan panahon ni Ferdinand Marcos. Uminabot ki trillones kan natipon sagkod sa liderato kan ibang Presidente.  

 

Garo an pag huna kan iba utang na babayadan ta pareho sa utang sa 5/6 o utang sa Manila Teachers. An mga utang na ini babayadan hali sa dati nang buwis na pigbabayad ta.  Mga utang na kita gabos nag benipisyo sa paagi ki mga serbisyo publiko.  An habo ki utang mag tios magpa Manila ki 15 na oras, mag sakay sa tren na raot asin maati.  Sa pagpaplano ini an pinag aapod na benipisyo sa tawo.  An oras tinatawan iyan ki kabalyong kantidad para sa pagiging produktibo kan lambang saro.

 

Wara man ki nasyon na daing utang. Sisay ngani an negosyante na daing utang?

 

May mga nagsasabi na utang para sa mga proyekto para may delihensiya.  Kun arog kaiyan an kunsepto, maraot o makulog seguro na ihalimbawa na iyo kaya gayod an natangadan mo sa pamilya mo.  Kun ano an makukua bako an pakikinabangan o ikarahay kan gabos.

 

May saro pa na baretang pinaluwas na kaya daa dai napreso an mga Marcos ta kaidto dai pang ley manungod sa plunder.  Puede ser na tama, pero igwa pang ibang mga leyes na pwedeng gamiton, lalo na an sarong Orden Ehikutibo ni Cory tinawan an PCGG ki mandato na nag poon sa irarom kan "Revolutionary Government" matapos an EDSA I na bawion an gabos na pagsadiri kan mga Marcos na dai maiksplekar kun sain hali.

 

Kadakol na isyo na pwedeng itama pero yaon na iyan sa social media na babasahon na sana para dai na kita mag para sabi ki "daa, daa".  Kaiba na an mga desisyon kan Korte Suprema manugod sa Estate Tax, protesta ni BBM sa naka aging Eleksyon Presidencial. Isipon ta na sa mga huna huna kadakol an na bados.

 

Sa pang ultimong uspion, lalo na para sa jovenes na seguro Tik Tok lang an aram ta ngunian lang nabuhay, sakuyang ihiras an sakong nadangog na estoryahan sa sadit na comprada kan sakong Lolo.

 

"Sarong tawo an nagpa Manila saka naki estar sa harong kan sarong kahimanwa. Pag abot kan banggi may namatian siyang malain, problema sana ta dai niya aram an kasilyasan.  

 

'Daing naginibo ta grabe na an namatian, sa lumang diaryo siya kuminasilyas, asin linokot saka ikinaag sa irarom kan kan higdaan.  Pagka aga garo dai sanang nagyari hasta huminali na.  Alagad namarong ini kaya nadiskubre kan kag harong.

 

'Maka agi an pirang bulan nag hilingan an bisita asin an kagharong.  Hapot kan kagharong: Padi, ano man itong naka kaag sa diaryo (boot sabihon an odo na pinatos sa diaryo)?  Simbag ni Padi:  Nata padi huna mo gabos na nasa diaryo totoo?"

 

Pasensya na an dai nakua an estorya. Pero an boot ipasabot sa simpleng tataramon, bako gabos na nasa diaryo, lalo na sa internet, totoo. Kaya basahon an gabos na lado asin mag hapot, "TANGATA BOY?"

 

 

(A translation in English is available on request)